Öğrenilmiş çaresizlik, organizmanın bir olayda çok sayıda deneme yapması ancak bu denemeler sonucu başarısızlığa uğrayarak, yapacağı yeni bir deneme için kendinde deneme cesaretini bulamamasıdır diyebiliriz.
Öğrenilmiş çaresizlikte birden fazla deneme ve sonucun hep başarısızlık ile neticelenmesi sonucu organizmada bir eylemsizlik durumunun oluşmasına neden olur. Organizma sonucun değişmeyeceğini düşündüğü için tekrar denemekten vazgeçer.
Öğrenilmiş çaresizliğin sebebi temelde geçmişteki acı tecrübelerden çıkarılan negatif şartların bugünkü davranışları etkilemesidir. Organizma önceki denemelerinde karşılaştığı başarısız sonuçları yanlış yorumlayarak davranışlarını sınırlandıracak şekilde yorumlar.
Öğrenilmiş çaresizlik sadece insanlarda görülmez. Genellikle insan davranışlarından bahsedilir ancak öğrenebilen organizmalar için de öğrenilmiş çaresizlik vardır. Öğrenilmiş çaresizliğe kapılmayan insan çok azdır. Bu insanlar büyük başarılara imza atabilirler. Örnek vermek gerekirse Edison ampülü icat ederken 40 bin deneme yapmış ancak öğrenilmiş çaresizliğe kapılmadan deneme yapmaya devam etmiş ve ampülü icad ederek insanlık medeniyetinin aydınlanmasını sağlamıştır.
Az yada çok hepimizde olan öğrenilmiş çaresizlik, deneme yapmamanın en doğru ol olduğunu söylemektedir. Uygun ortam ve şartlar oluştuğu halde yeniden denemenin dahi sonuç getiremeyeceğini bize öğreten bu olgu bizi kimi zaman başarısızlıklara itmektedir.
Organizmada dışa çıkmaya hazır olanı yani potansiyele ket vuran öğrenilmiş çaresizlik, sahip olduğumuz yetenekleri ortaya çıkarmak isteyen organizmanın önündeki en büyük engellerdendir. Organizmanın öz güvenini azaltır, cesaretini yerle yeksan eder.
Başarısızlıklarımızın sebebini dışarıda aramamızın bir sebebi de öğrenilmiş çaresizliktir. Başarısızlıkların sebebini kendimizde aramaktansa dışarıda aramayı yeğliyoruz.
Öğrenilmiş çaresizliği yenebilmek için Dr. Feldenkrais’in, “Amacımız, imkânsızı mümkün, mümkünü kolay, kolayı da zarif ve zevkli yapmanın yollarını bulmaktır,” özdeyişini kendimize rehber edinebiliriz.
Öğrenilmiş Çaresizlik Örnekleri
Daha henüz yavru iken ayağına zincir bağlanan filin büyüyünce zinciri kıramayacağını düşünmesi
Sandalyeye Bağlanmış At
Küçük Bir Çocuğun ipini tuttuğu Manda
