Özel eğitim, klasik öğrenme ortamlarında verimli bir şekilde davranış geliştiremeyen ya da beceri kazanamayan öğrenciler için hazırlanmış; öğrencilerin ihtiyaçları gözetilerek hazırlanmış programların uygulandığı eğitim sürecidir.
Hepimiz, doğduğumuz andan itibaren çevremizle uyumlu bir şekilde yaşayabilmek için planlanmış ya da planlanmamış şekillerde sürekli olarak eğitiliriz. Bazılarımız çevremizdeki olay ve durumlara rahatlıkla uyum sağlayabilirken; bazılarımız uyum sağlamakta, “diğerleri gibi davranabilmekte” güçlük yaşar ve bu süreçte dışarıdan desteklenmeye ihtiyaç duyarız.
Her bireyi kendi içerisinde değerlendiren, geliştiren ve pekiştiren özel eğitim hizmeti; ihtiyaç halindeki çocuğun gelişimine büyük katkı sağlamaktadır.
Özel eğitim hizmeti alan çocukların başarı ve hedef kavramları gelişerek, başarılı oldukları her etkinlik kendilerine daha çok güvenmelerini sağlar. Bu da çevreleriyle uyumunu olumlu yönde etkileyerek, iç motivasyonlarının canlı kalmasını sağlar.
Özel Eğitim İhtiyacı Olan Bireyler Nasıl Tespit Edilir?
Günümüzde bir çocuğun özel eğitim almasını gerektiren 4 farklı bulgu vardır: Sapma – Zedelenme, Yetersizlik – Özür, Engel – Handikap ve Ayrıcalık.
Sapma – Zedelenme
Kişinin psikolojik, fizyolojik ya da anatomik yönlerden geçici ya da kalıcı türde yaşadığı kayıplar, görev görememezlik ya da yapısal bozulmalar sapma veya zedelenme olarak tanımlanmaktadır. Gelişim döneminde yaşanan aile ferdi kayıpları, görememe / duyamama gibi duyu kayıpları, el / kol / bacak gibi uzuvların kaybedilmesi, ateşli bir hastalık yaşanması sonucunda kalıcı fizyolojik rahatsızlıkların görülmesi birer sapma örneğidir.
Kişinin süregelen hayatını birdenbire değiştiren bu durumlar, çevresiyle uyumlu bir şekilde yaşayan bireyin alışkanlıklarını gerçekleştirme noktasında problem yaşamasına neden olur.
Eskiden elleriyle yemek yiyebilen bir çocuk kaza sonucunda ellerini kaybettiğinde, ellerini kullandığı davranışları gerçekleştirme sürecinde zorluklarla karşılaşır. Bu da kendisini yetersiz hissetmesine ve dolayısıyla psikolojik sorunlar yaşamasına neden olur. Bu nedenle sapma yaşayan kişiler özel eğitim hizmeti almalıdır.
Yetersizlik – Özür
Sapma yaşayan bir çocuğun kaybettiği alışkanlığı ya da uzvu kullanamamasından kaynaklı yaşadığı eksiklik duygusuna yetersizlik – özür denir. Yetersizlik yaşayan çocuk, çevresinin sürekli kendisine baktığını, onun eksik yanlarını gördüğünü ya da artık hiçbir şey yapamayacağını düşünebilir.
Özür durumu ile karşı karşıya kalan çocuğun da özel eğitim hizmeti alması gereklidir. Özür durumunda alınan doğru eğitimle birey, eksik olduğunu düşündüğü davranış ya da uzvunun yerini başka bir yönüyle tamamlayabilir. Örneğin, duyamayan bir çocuk konuşmada yetersizlik yaşayabilirken; çok güzel satranç oynayarak kendisini başka bir alanda başarılı hissederek, eksik kaldığını düşündüğü noktalardan uzaklaşabilir.
Engel – Handikap
Herhangi bir yetersizlik yaşayan bir kişinin günlük yaşamını devam ettirirken yaşadığı aksaklıklara engel denir. Kaza sonucu gözlerini kaybeden bireyin, çevresiyle kurduğu iletişimde problem yaşaması yetersizlikken; bu yetersizlikten dolayı arkadaş sayısında görülen azalma engel olarak adlandırılır. Engel yaşayan kişilerin de özel eğitim hizmeti alması, yaşadığı engeli aşmasına yardımcı olarak, bireyin daha mutlu bir hayata sahip olmasını sağlayacaktır.
Ayrıcalık
Ayrıcalık sahibi olmak diğer ihtiyaç gruplarının aksine, kişinin çevresindeki kişilerden daha hızlı anlayabilmesi, çevresine çok daha hızlı uyum sağlayabilmesi ya da kendi gelişim düzeyinden çok daha hızlı gelişim göstermesidir.
Üstün zekalı ya da üstün yetenekli çocuklar olarak adlandırılan; yaşıtlarından daha kolay kavrayarak, gelişim düzeyi yönüyle diğerlerinden ilerde olan ayrıcalıklı çocukların da yine kendileri gibi ayrıcalıklı çocukların eğitildiği özel eğitim gruplarında eğitim almaları gerekmektedir.
Genel olarak, iyi bir eğitim ortamı öğrencinin ihtiyaçlarını temel alan, her öğrenciyi kendi içerisinde değerlendiren plan ve tekniklerin uygulanmasını gerektirir. Öğrenme ve uyum düzeyi beklenenden hızlı ya da yavaş olan çocuklarda da bireysel eğitime önem verilmelidir.
Anahtar Kelimeler: Özel Eğitim, Özel Eğitim Hizmetleri, Üstün Yetenekli Çocuklar, Sapma – Zedelenme Yaşayan Çocuklar, Sapma ve Zedelenme Rahatsızlığı, Yetersizlik, Özür, Engel, Engelli Çocuk, Ayrıcalıklı Birey, Ayrıcalık, Üstün Beceri, Üstün Becerili Çocuk
